Doğal Afet Durumunda Yapılması Gerekenler

Doğal afet durumunda neler yapmalıyız? 

Dünya genelindeki doğal afetlere bakınca çoğunun meteorolojik afetler olduğu görülüyor. Doğal afetlerin görülme sıklığı ve önemi ülkeden ülkeye değişiyor. Ülkemizde ise en sık görülen doğal afetlerin başında dolu, sel, taşkın, don, orman yangınları, kuraklık, yıldırım, çığ, kar, fırtına ve deprem geliyor.

Doğal afetlerden korunmak ve hayatta kalmak için bilinçli olmak ve panik yapmadan en doğru kararı vererek hareket etmek çok önemli. Hem afetlerden önce hem sonra nasıl davranacağımızı bilirsek kayıplarımızı en aza indirebiliriz.

Peki, can ve mal kaybına neden olabilecek afetlerde nasıl davranmalıyız? Yangın, deprem, sel, tsunami gibi doğal afetler esnasında neler yapabileceğimize yakından bakalım.

Depremden korunma yolları 

Dünyanın en etkin fay hatlarından biri olan Akdeniz-Alp-Himalaya kuşağında bulunan Türkiye, sıklıkla yıkıcı depremlerle karşı karşıya kalıyor. Deprem her ne kadar bizim dışımızda meydana gelen bir doğal afet olsa da önlemlerimizi alıp etkisini azaltmamız mümkün.

Depremden önce: 

• Kitaplık gibi deprem sırasında devrilebilecek tüm eşyaları önceden mutlaka duvara sabitleyin.
• Yatağınızın üzerinde ya da yanında devrilme, düşme riski olan eşya bulundurmayın.
• Deprem çantası hazırlamalısınız. İçinde düdük, fener, pil, şarj, su, konserve, ip, bant gibi ürünler olmalı ve düzenli aralıklarla içindeki malzemeler kontrol edilmeli.
• Periyodik aralıklarla deprem tatbikatı yapılmalı.
• Zorunlu Deprem Sigortası (DASK)​ mutlaka yaptırılmalı.

 Deprem esnasında:

• Deprem başladığında herhangi bir kapalı alandaysanız mutlaka çök-kapan-tutun pozisyonuna geçmelisiniz. Ortamdaki en sağlam eşyanın yanına çömelip başınızı ve boynunuzu ellerinizle koruyun.
• Mümkünse elektrik, su ve doğalgaz vanalarını kapatın.
• Binadan ayrılırken olası elektrik kesintisine karşı asansör yerine merdiven kullanın.
• Deprem sırasında açık alandaysanız binalardan, elektrik direklerinden ve ağaçlardan uzak durun. Açık ve geniş bir alanda yere çömelin ve depremin geçmesini bekleyin.

Selden Korunma Yolları

Ülkemizde sonuçları itibarıyla en çok karşılaştığımız ve yıkıcı doğal afetlerden bir diğeri sel. Çarpık kentleşme, dere yataklarına yapılan yerleşim bölgeleri selden dolayı oluşabilecek riskleri artırıyor.

Sel öncesinde: 

• Bölgenizde sel riskini öğrenin.
• Yerleşiminiz sel riskindeyse taşının.
• Sel konusundaki uyarıları mutlaka takip edin.
• Sele karşı mutlaka sigorta yaptırın.
• Sel riskiniz varsa önlem olarak kum, kum torbaları, tahta gibi inşaat malzemelerini ve bir alet çantasını hazır tutun.
• Dere yatağı, ırmak, vadi ve kanyon gibi yerlerden uzak durun.
• Şebeke suyu bu tür durumlarda kirlenebilir o nedenle evde temiz su bulundurun.
• Sigortaları ve vanaları kapatın.
• Aracınızı güvenli bir noktaya alın.

Sel sırasında...

• Yıkılma tehlikesi olan duvarlardan, yapılardan uzak durun.
• Elektrik telleriyle temas edebilecek su birikintilerinden uzak durun.
• Elektrikli alet kullanmayın. Işık için dahi elektrik yerine pilli fener kullanın.
• Hemen yüksek ve güvenli noktalara ulaşmaya çalışın.
• Araçtaysanız taşkın olan yollardan uzak durun.
• Sel sularına girmeyin ve çocuklarınızı da bu ortamdan uzak tutun.

Hortumdan korunma yolları

Hortum; doğada havadaki basınç değişimlerine bağlı olarak oluşan, kendi ekseni etrafında dönerek hareket edebilen, yüksek hızlara ulaşabilen ve yıkıcı etkileri olan şiddetli bir rüzgâr çeşidi. Hortum, ciddi can kayıpları ve yaralanmalara sebep olabilir.

Hortum öncesinde...

• Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden ve diğer ilgili kurumlardan gelen hava durum raporlarını takip edin.
• Yardıma ihtiyacınız varsa hemen 112’yi arayın.
• Hortum esnasında sığınacağınız bir yer planlayın.

Hortum sırasında...

• Hortum sırasında hemen sığınabileceğiniz bir yere geçin.
• Uçuşabilecek parçalara karşı başınızı koruyun.
• Bina içindeyseniz elektrik şalterini, su ve doğalgaz vanalarını kapatın!
• Sığınağınız varsa hemen sığınağa gidin.
• Sığınağınız yoksa penceresiz odalara sığının.
• Kapı ve pencereleri kapalı tutun.
• Sağlam bir eşyanın yanında ya da altında çök-kapan-tutun yapın ve hortum geçene kadar bekleyin.
• Açık alandaysanız sığınacak güvenli bir yer arayın.
• Köprü, üstgeçitler ve enerji nakil hatlarından uzak durun.
• Bir aracın içinde sığınmanız gerekirse, emniyet kemerini takarak başınızı koruyun.

Doludan korunma yolları

Ne yazık ki hava güneşliyken bir anda keskin bir değişim yaşanabiliyor ve bu sıcaklık değişimi de fırtına, dolu gibi doğa olaylarını beraberinde getirebiliyor.

Dolu öncesinde...

• Hem kendinizi hem aracınızı olası bir doludan korumak için dolu yağışı uyarılarını dikkate alın
• Dolu riski olan günlerde arabanızı kapalı bir alanda bırakın.
• Dolu hasarına karşı aracınızı mutlaka sigortalatın.

Dolu esnasında...

• Yolda araç içinde doluya yakalandıysanız hemen kapalı otopark gibi alanlara geçin.
• Araçtaysanız ve açık alanda kaldıysanız dolu bitene kadar araçtan çıkmayın.
• Kapalı otoparkınız yoksa arabanız için doludan koruyan branda edinin.

Çığdan korunma yolları

Çığ, genellikle bitki örtüsü sınırlı yerlerde ve eğimli arazilerde meydana gelir. Biriken kar kütlesinin aşağı doğru kayması olarak tanımlanır. Can ve mal kaybına neden olabilir.

Çığ öncesinde...

• Öncelikle çığ bölgelerine yeni yerleşim birimleri kurulmamalı.
• Çığ ve sel yataklarında var olan yapılar hemen kaldırılmalı.
• Mevcut yapılar, çığ bölgesinden kaldırılana kadar sigortalanmalı.
• Yamaçlardaki orman ve bitki örtüsü çığ düşmesini azaltır. Ormanlar tahrip edilip çığa olanak yaratılmamalı.
• Çığı oluşturan arazi ve hava şartları öğrenilmeli. Hava, yol durumu ve çığ tehlikesi hakkında düzenli olarak bilgi veren kaynaklardan yararlanılmalı.
• Kar yağan aylarda, hava ve yol durumu raporları dikkatlice izlenmeli.
• Çığ oluşmadan önce yapılması gereken en önemli uygulama boşaltma planının yapılmış olmasıdır. Acil kaçış yolları, toplanma alanları, park yerleri ve etkilenen insanların geçici olarak iskân edileceği yerlerin saptanması ve her an kullanıma hazır halde bulundurulması gerekir.

Çığ esnasında...

• Çığ başladığında, çok hızlı bir şekilde oradan ayrılın.
• Çığın daha yavaş, yüksekliğinin az olduğu kenar kısımlarına ulaşmaya çalışın.
• Ses ve ses kaynakları ile insanları uyarmaya çalışın.
• Kayak yapıyorsanız, kayak takımını çıkarıp atarak, sabit ağaç, kaya veya başka bir cisme tutunmaya çalışın.
• Kırılmış ağaç ve kaya parçalarına yaklaşmayın.
• Yerden destek alarak yüzme hareketi yaparak akan karın üstünde kalmaya çalışın.
• Ağzı sıkıca kapatmak, mümkünse kafa kar altında kaldığı anda uzun süre nefesi tutmaya çalışmak gerekir.
• Çığ durmadan önce mutlaka bir el yüzün önünde, diğer eli baştan yukarıda tutmak ve kar altındaki zaman boyunca hayati önem taşıyacak olan nefes alınan boşluğu (hava kesesi) genişletmek ve başı sağa sola çevirmeye çalışmak önemli.

Heyelandan korunma yolları

• Heyelan toprak ve kaya kaymalarına neden olan doğal afet türlerinden biri. Türkiye, sıklıkla heyelan yaşanan ülkeler arasında yer alıyor.
• Heyelan riski olan bir bölgedeyseniz orada yerleşimden uzak durun.
• Heyelan bölgelerinde mutlaka dağ ve tepelerin yamaçlarında drenaj kanalları açılmalı.
• Heyelan riski taşıyan bölgelerde yamaçların eteklerine istinat duvarı yapılmalı.
• Bitki ve toprak örtüsü korunmalı.
• Heyelan esnasında açık alandaysanız çamur ve heyelan akıntısından uzak durun hemen yüksek ve daha güvenli yerlere geçin.
• Kapalı alandaysanız sağlam eşyaların arkasına sığınarak çök-kapan pozisyonu alın, başınızı ve boynunuzu koruyun.

Yangından korunma yolları 

Yangın esnasında kaçış yolunuz açık ve güvenliyse...

• Panik yapmadan, mümkün olduğunca sakin kalmaya odaklanın.
• Duman solumamak için ıslak havlu veya bez kullanarak burnunuzu kapatın.
• Mümkün olan en iyi kaçış yolunu bulmak adına hızlı hareket etmeye çalışın. Değerli eşyalarınızı kurtarmak için zaman kaybetmeyin.
• Çıkış yolunuzun üzerinde alevlerin bulunup bulunmadığını hızlıca kontrol edin.
• Kaçarken asansörü kesinlikle kullanmayın.
• Kaçış sırasında giysilerinizi ıslatarak alev almalarını önlemeye çalışın.
• Çocukları dışarıya çıkarmak istiyorsanız, yüzlerini nemli bir havlu veya bez ile örterek, alevlerin zarar vermesini engelleyin.
• Dumanın içinden geçerek kaçmak zorunda kalınırsanız, zeminden sürünerek duman katmanını geçin ve acil çıkış yolu ile binayı terk edin.
• Evden çıkmayı başardıysanız, tekrar içeriye girmeye çalışmayın. 112 numaralı itfaiye hattını arayarak yetkililerden yardım talep edin.
• Evinizde kurtarılmayı bekleyen kişiler varsa itfaiye memurlarını bilgilendirerek, bulundukları konuma doğru yönlendirin.

Yangın Esnasında Kaçış Yolunuz Kapalıysa...

• Yangın ne kadar korkutucu olursa olsun, mümkün olduğunca sakin kalmaya odaklanın.
• Saklanmak için alevlerden ve dumandan en az düzeyde etkilenecek camlı bir oda seçin.
• Dumanın ciğerlerinize girmesini önlemek adına burun deliklerinizi nemli bir gömlek, bez veya havlu ile örtün.
• Telefonunuzda 112 numaralı itfaiye hattını arayarak yetkililerden yardım talep edin.
• Telefonunuza ulaşamıyorsanız, bağırarak komşularınızdan veya yoldan geçenlerden itfaiyeyi aramalarını isteyin.
• Ulaşabildiğiniz bir yangın söndürücünüz varsa, vakit kaybetmeden kullanın. Ancak yangını kontrol altına alamıyorsanız, fazla ısrarcı davranmayın.
• Kapınızı kontrol ederek ısınıp ısınmadığını veya duman gelip gelmediğini belirleyin. Duman geliyorsa kapıyı açmayın.
• Duman girişini önlemek için oda kapısının altına; halı, kilim yastık, yorgan gibi malzemeleri ıslatarak yerleştirin.
• Daire kapınızın kolunu veya kapı yüzeyini kontrol edin. Sıcak olduğunu fark ederseniz, kapıyı açmamaya özen gösterin.
• Mümkünse kapınızı ıslatarak, yangının yaşam alanınıza girmesini geciktirin.
• Varsa daire içerisindeki havalandırma sistemini veya vantilatör gibi araçları kapatarak alevlerin hızlıca yayılmasını engelleyin.
• Evi terk edinceye kadar alevlerden ve dumandan uzak kalmak için zemine yakın bir noktada bulunmaya gayret edin. Hareket etmeniz gerekiyorsa yerde sürünmeyi tercih edin.
• Banyodaki küveti ve ulaşabildiğiniz her kabı su ile doldurun. Depoladığınız su, yardım gelene kadar ihtiyacınız olan yaşamsal desteği sağlayacaktır.
• Kurtarılmayı beklerken itfaiye memurlarının dikkatini çekmek amacıyla pencereden beyaz bir bez parçası sallayın.
• Giysileriniz alev alırsa, panik yaparak koşmayın. Yanan kıyafetleri hızlıca üzerinizden çıkaramıyorsanız, kendinizi yere bırakın ve yuvarlanarak alevleri söndürün.
• Bir odadan çıktıktan sonra kapısını mutlaka kapatın. Kapıları kapalı tutmanız, bir süreliğine de olsa yangının hızlıca yayılmasına engel olacaktır.
• Doğal afetler meydana gelmeden önce önlemler almak ve olduğu sırada bilinçli bir şekilde hareket etmek hayatımızı kurtarıyor. Doğal afetlerle mücadele etmek için daha fazla bilgiye sahip olmak istiyorsanız AFAD tarafından verilen Temel Afet Bilinci eğitimlerine katılabilirsiniz.

Tsunamiden korunma yolları

• Deniz kıyısında yerleşim yeri seçerken; tsunami riskini de değerlendirmek alınabilecek ilk önlem olmalı. Küçük bir depremde bile Tsunami olabilir.
• Tsunami uyarısı alındığında hemen yüksek yerlere doğru gidilmeli
• Deniz yanında yalıyar biçiminde yüksek bir yamaç varsa hemen yüksek yerlere doğru gidin
• Tsunami’nin ilk dalgası geldikten sonra tehlikenin geçtiğini sanmayın bazen ikinci dalga ilk dalgadan daha büyük olabilir.
• Medyayı takip etmeye çalışın ve Tsunami haberlerini dinleyip gerekenleri yapın.
• Tsunaminin deniz kıyısına ilk gelişi su düzeyinin anormal biçimde yükselmesi ya da çökmesiyle belli olur. Tsunaminin bu zayıf ilk dalgası, arkasından gelecek olan iki ya da üç kuvvetli dalganın habercisidir. Bu durumda hemen kıyıdan uzaklaşın.
• Denizde seyir halinde olanlar derin sulara giderek dalganın kendilerine ve deniz taşıtına vereceği zararı azaltabilir hatta önleyebilir.