Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

Belirli bir meslek grubunda çalışan bir bireyden bahsederken cinsiyetine vurgu yapma gereği duyuyor musunuz?

• Kadın Yönetici vs. Erkek Yönetici
• Kadın Doktor vs. Erkek Doktor
• Kadın Sekreter vs. Erkek Sekreter
• Kadın Hemşire vs. Erkek Hemşire

Bazen, bir meslek gurubuna veya role ait kadından söz edilirken “kadın” kelimesinin mesleğin başına mutlaka eklendiğini görürüz. Örneğin; “kadın yönetici, kadın doktor vb.” gibi ifadelere sık sık rastlanmaktadır. Aslında söz konusu yöneticinin veya doktorun cinsiyetiyle anlatılan olayın bir ilgisi yoktur ama yine de kadın olduğu belirtilir diğer taraftan bazı mesleklerin önüne de “kadın” kelimesinin eklendiğini hiç görmeyiz.

Örneğin, “kadın sekreter, kadın hemşire vb.” gibi ifadeler karşımıza hiç çıkmaz. Çünkü bu meslekler çoğunlukla kadınların yer aldıkları görev alanlarıdır. Bu mesleklere yakından baktığımızda, zaten toplumun kadından beklediği rollerin bir devamı olarak algılandığını görürüz. “sekreter” olan kadın, erkeğin “yardımcısı”, onun işlerini kolaylaştıran kişidir ya da “hemşire” olan kadın, evde de hastalarla ilgilenen, onların sorumluluğunu alan kişidir. Bu nedenle bu alanlarda çalışan kadın bir anlamda evdeki işinin bir başka biçimine devam etmektedir. Bu nedenle bu meslekler “kadın mesleği” olarak görülmekte ve dolayısıyla “kadın” vurgusuyla kullanılmasına gerek kalmamaktadır.

Pek çok toplumda meslekler yatay olarak katmanlaşarak “kadın işi” ve “erkek işi” olarak ikiye ayrılırlar. Genel olarak; “kadın işi” düşük statülü ve düşük ücretli, katma değeri az, geçici, güvencesiz olan niteliksiz işlerden; buna karşın “erkek işi” yetki ve sorumluluk gerektiren, yüksek ücretli, katma değeri yüksek, sürekli, güvenceli olan nitelikli işlerden oluşmaktadır. Doktor, pilot, yönetici denildiğinde erkeğin, hemşire, hostes, sekreter dendiğinde kadının akla gelmesi yatay katmanlaşmanın bir sonucudur. Pek çok çalışmada cinsiyet kalıp yargılarına uymayan bireylerin olumsuz tutumlarla karşılaştığı ve cezalandırıldığı belirtilmiştir. Geleneksel olarak erkeklik ve erkeklikle ilişkilendirilen mesleklere yönelen kadınlar ayrımcılıkla karşılaşırken, kadınsı kabul edilen meslekler erkeklere yakıştırılmamıştır. Aynı insan kaynağı donanımına sahip olan kadın ve erkeğin aynı meslekte farklı iş pozisyonlarında yer alması ise dikey katmanlaşma olarak tanımlanmaktadır. Çalışma hayatında kadınların ve çeşitli azınlık grupların daha üst pozisyonları elde etmelerini engelleyen, görünmez örgütsel ve algısal engeller, yapay bariyerler olarak tanımlanan cam tavan, dikey katmanlaşmanın en bilinen örneğidir.

Securitas Türkiye ’de kadınların ve erkeklerin yaptıkları eşit iş karşılığında, eşit ücret ve yan haklara sahip olmasını sağlarız. Securitas Türkiye yönetim kadrosunun iş gücündeki kadın çalışan dağılımındaki çeşitlilik hedefini gerçekleştirmek üzere İnsan Kaynakları Koordinatörlüğü tarafından oranları düzenli olarak takip edilir ve yıllık olarak Ülke Başkanı’na raporlanır.

Kapsayıcı dil kullanarak toplumsal cinsiyet eşitliğini nasıl sağlarız?

Toplumsal cinsiyet eşitliği; hak ve fırsatlara erişimde, yüklenen sorumluluklarda

kadınlar ve erkekler ile kız ve erkek çocuklar için eşitlik, toplumsal yaşamın her alanına eşit katılım anlamına gelmektedir. Bir başka deyişle her iki cinsin de tüm kamusal ve özel yaşam alanlarına eşit seviyede katılımını, bu alanlarda eşit seviyede görünür olmasını ifade etmektedir.

Toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik etmek için dil kullanımında kapsayıcılığa özen gösterilmelidir.  İfadelerde cinsiyet belirleyici kelimeler yerine, cinsiyetin belirtilmediği ya da her iki cinsiyeti de kapsayan ifadeler tercih edilmelidir. Örneğin, “kişi” veya “insan”gibi kapsayıcı terimleri kullanarak herkesi içeren bir dil kullanabiliriz. Bu şekilde her iki cinsiyeti de kapsayan bir dil kullanarak cinsiyetin belirli bir meslek veya rolle ilişkilendirilmediğini, herkesin o rolü üstlenebileceğini vurgulamış oluruz.

— İnsan olmayı erkek olmak ile özdeşleştiren ifadelerden kaçınılmalıdır.

• Bilim adamı Bilim insanı
• İnsanoğlu  İnsanlık
• Adam gibi İnsan gibi
• Adam gibi adam Düzgün insan
• İş adamı İş insanı
• İş kadını İş insanı
• Görev adamı Görev insanı
• Adam akıllı Doğru düzgün
• Erkek gibi Cesurca

Sonuç olarak kişilerin gelişim sürecinde toplumsal ve kültürel yapının etkisiyle meydana gelen ve bireylere atfedilen toplumsal cinsiyet kavramı ve roller kadınların yaşamını olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple toplumsal cinsiyet eşitliği için farkındalık çalışılmalarının arttırılması son derece önem taşır çünkü bu eşitsizlik sadece kadınların sorunu değil bütün dünyaya yayılan ve önlenmesi gereken toplumsal bir sorundur. 

Kaynakça: Securitas Türkiye Çeşitlilik ve Kapsayıcılık Politika ve Uygulamaları Kılavuzu

Yağmur Sarızeybek-Yetenek Yönetimi ve Organizasyonel Gelişim Uzman Yardımcısı